’त्या’चा कचरा करण्यापूर्वी...

माझ्या वयाच्या मैत्रिणींप्रमाणेच ’तो’ कॉलेजजीवनात माझ्या आयुष्यात आला आणि मग सारं विश्व व्यापून बसला. प्रोजेक्ट रिपोर्ट, लॅब सगळीकडे हवाहवासा वाटणारा. जेवढं त्याला समजून घ्यायचं तितका आणखीच गहिरा होत जाणारा. आजकाल तर ’तो’ शालेय जीवनातच आयुष्यात येतो असं ऐकतेय आणि मग कॉलेजला जाईस्तोवर त्याच्या प्रेमात आकंठ बुडणं... जरा जास्तीच होत असेल नाही?? असो तो विषय नव्हे. मी सध्या फक्त माझ्या-त्याच्या प्रेमाबद्दलच बोलावं म्हणते.

तर एकदा आयुष्यात आला आणि मग अविभाज्य अंगच होऊन बसला. कॉलेजमध्ये तरी भेटी कमी होत्या पण एकदा नोकरीला लागल्यावर मग काय राजरोसपणे. रोजचीच संगत पण तरी घरी तो नसे. मग शेवटी बरेच महिने पैसे साठवले, स्वतःची ऐपत वाढवली किंवा आणली म्हणा आणि मग एकदाची आई-वडिलांची त्याची घरीच गाठ घालून दिली. म्हणण्यापेक्षा त्याला सरळ घरीच आणला.... कंफुज???

काही नाही, स्वतःच्या पैशाने आणि मेहनतीने घरी माझा पहिला डेस्कटॉप बनवला. जीजुने थोडी मदत करून मला ग्रॅंटरोडहून पार्टस आणायला मदत केली पण बाकी सगळं मी स्वतः करू शकले. त्यानंतर मग बऱ्याच गोष्टी घरी करता यायला लागल्या आणि घरच्यांनाही थोडं-फार संगणकाची माहिती व्हायला मदत झाली.

पण नंतरच्या काळात मग हळूहळू घरातला त्याचा वापर कमी झाला. माझं परदेशी जाणं त्यामुळेही उपयोग कमी आणि तोपर्यंत इंटरनेटही अगदी घरगुती झालं नव्हतं. घरचेही थोडे-फार या कामात आळशीच होते म्हणा; शिवाय थोडा जुना झाल्यामुळे त्याच्या तब्बेतीच्या तक्रारी सुरू झाल्या. मागच्या मायदेश दौरयात माझा लाडका पिसी मला घराबाहेर काढावा लागला. त्यावेळी वेळ कमी असल्यामुळे मी मग सरळ संगणकाचा छोट्या उद्योगधंदा करणाऱ्या मराठी मुलाला तो सांगेल त्या भावाने दिला आणि ते पैसे आधी ठरवल्याप्रमाणे एका ठिकाणी दिले. आता मागे वळून पाहताना मला वाटतं कदाचित या गोष्टीलाही मी थोडं थंड डोक्याने प्लॅन करू शकले असते. आजकाल तर लॅपटॉप आल्यामुळे ज्यांच्याकडे जुने संगणक आहेत त्यांना ते काढावेसेच वाटत असतील. पण ते करण्याआधी त्यांनी माझ्यासारखी दिरंगाई न करता थोडं आपल्यापरीने ते वर्क आऊट करावं यासाठी हा लेख प्रपंच.



मला सुचलेले काही उपयोग देतेय, त्यात भरही घालता येईल. पण त्याचा पूर्ण कचरा करायच्या ऐवजी थोडं वेगळं म्हणूनही याकडे पाहता येईल.

१. आपल्याला नेहमी वेगवेगळी सॉफ्टवेअर शिकावीशी वाटतात आणि आरंभशूरपणे आपण ती आपल्या वापरातल्या संगणकावर टाकतो. नंतर मग आपला त्यातला रस संपला की आता टाकलंय तर राहूदे म्हणून उगाच आपल्या संगणकातली जागा त्यासाठी खर्ची घालतो. त्याऐवजी अशी नवी सॉफ्टवेअर किंवा आपल्याला कमी वेळा लागणारी सॉफ्टवेअर या जुन्या संगणकात घातली तर जास्त बरं पडेल.

२. आपण एक्स्टर्नल हार्ड-ड्राइव्ह वापरतो पण तरी नेहमी तो काढा, लावा आठवणीने बॅक-अप घ्या असं आपल्याकडून होतंच असं नाही. तर रोजच्या रोज बॅक-अप घेण्यासाठी जुन्या संगणकाला विंडोज सर्व्हर म्हणून इन्स्टॉल केलं तर हे बॅक-अप घेणं सोपं जाईल. मायाजालावर थोडं शोधलंत तर हे करण्याच्या आणखी अभिनव कल्पनाही मिळतील.

३. जर सर्व्हर म्हणून नको असेल तर चक्क एखादी नवीन किंवा लिनक्स सारखी दुसरी ऑपरेटिंग सिस्टिम टाकून ती शिकण्यासाठीही हा जुना संगणक खूप उपयोगी पडेल. आजकाल उबंटुसारख्या ओ.एस. चकटफू आहेत. त्याचा अशा प्रकारे लाभ घेता येईल.

४. कुठलंही नवं सॉफ्टवेअर जुन्या संगणकात टाकून थोडी प्रॅक्टिस किंवा त्याच्या इन्स्टॉलेशन इ.बद्दल आत्मविश्वास येईपर्यंत जुन्या संगणकाचा वापर फायद्याचा होऊ शकतो.अशाप्रकारे वापरातलं मशीन आपल्या प्रयोगापासुनल, अबाधित ठेवता येईल.

५. माझ्यासारखी लोकं जी स्वतःच्या मशीनवर गेम्स खेळणं पसंत करत नाहीत पण घरातल्या दुसऱ्या कुणाला ते खेळण्यात रस असेल तर त्यांच्यासाठी हे मशीन वरदानच ठरेल.

६. लहान मुलांना कुठल्या वयात संगणक द्यायचा हे ज्याचं त्यानं ठरवायचं पण जर द्यावाच लागत असेल तर तो खराब व्हायची (म्हणजे सुरुवात त्याचा कळफलक इ. ) शक्यता जास्त. अशावेळी हे जुनं मशीन उपयोगी पडेल. शिवाय जर तुम्हाला एकदम कडक पॅरेंटल कंट्रोल हवा असेल तर त्यात मायाजाल इ. सुविधा बंद केल्या तरी चालण्यासारखं आहे.

७. समजा जुन्या संगणकात काही प्रमुख खराबी असेल पण त्याचे इतर भाग सुरू असतील जसं त्याची स्क्रीन तर स्प्लीट स्क्रीनसाठी त्याचा वापर करता येतील. इतर चालू भागही जसं कळफलक, माउस इ. स्वतःला नको असेल तर माहितीतील दुसऱ्या कुणाला देता येईल.

८. चांगलं की वाईट, हे आपलं आपण ठरवावं पण डाउनलोड (उर्फ डा.लो. ) करणं ही काळाची गरजच झालीय. पण याबरोबर आपल्या संगणकाला जंतुसंसर्ग (म्हणजेच व्हायरसचा हल्ला) होऊ शकतो हेही आपल्याला माहीत असतं. अशावेळी हे जुनं मशीन वापरलं तर निदान वापरातला संगणक बंद ठेवण्याचं नुकसान आणि त्रास वाचवता येईल.

९. खरं तर या लिस्टमध्ये तो संगणक एखाद्या शाळेला किंवा गरजूला दान करावा हे पहिल्या क्रमांकावर यावं असं वाटू शकतं पण ते मी मुद्दामच टाळलंय. त्याला कारण म्हणजे जुनं मशीन म्हणजे खरं तर ते किती चालेल याचा तसा काही भरवसा नसतो त्यामुळे जिथे ते देणार त्यांनाच त्याच्यावर खर्च करायला लागू नये हा मुख्य उद्देश. त्याऐवजी अगदीच तुम्ही त्याचा काहीच वापर करू शकत नसाल तर मग जसं मी कुणा छोट्या उद्योजकाला थोडक्या किमतीत विकला तसं करून आलेले पैसे कुठे देणं, वगैरे ठरवता येईल. आणि ते जास्त सोपं पण होईल.

आणखीही बरेच उपाय असतील जे आपणही सुचवू शकता आणि "त्या"चा कचरा करण्यापूर्वी त्यातला एखादा पर्याय नक्की वापराल अशी आशा.

ता.क. इतक्यात कामानिमित्ताने एक नवा कोरा डेल इंस्पिरॉन. इंटेलचा नवा प्रोसेसर, विंडोज ७ इ.इ....आला. आता त्याला सांभाळायचं की माझा स्वतःचा आयबीएम वापरायचा या त्रांगड्यात अर्थातच "कर्म ही ईश्वर" म्हणत आयबीएमला थोडी विश्रांती देतेय. पुन्हा काढेन तेव्हा कदाचित तो जुना, हळू वाटेल आणि मग त्याचं असं काही करावंसं वाटलं तर काय म्हणून विचार करायला सुरुवात केली आणि या लिखाणाचा जन्म झाला.

--
अपर्णा संखे-पालवे
aparna.blogspot@gmail.com